KANCELARIA ADWOKACKA
ADW. MICHAŁ RADZIEJEWSKI
Al. Jerozolimskie 117/U1
02-017 Warszawa
513 - 264 -261
adwokat@adwokatmr.pl
KANCELARIA ADWOKACKA
ADW. MICHAŁ RADZIEJEWSKI
Al. Jerozolimskie 117/U1
02-017 Warszawa
adwokat@adwokatmr.pl
Copyright 2024 ®
Kancelaria Adwokacka
adw. Michał Radziejewski
Osoby zainteresowane osobistą wizytą w Kancelarii proszone są o wcześniejszy kontakt celem umówienia terminu wizyty. Kancelaria nie udziela darmowych porad prawnych.
Godziny otwarcia:
Poniedziałek- Piątek
10:00 - 17:00
Sobota
na życzenie klienta
W polskim prawie obowiązek alimentacyjny kojarzy się przede wszystkim z rodzicami, którzy muszą zapewnić utrzymanie swoim dzieciom. Jednak w pewnych sytuacjach alimenty mogą zostać nałożone także na dziadków.
Choć brzmi to nietypowo, Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRO) przewiduje takie rozwiązanie, gdy inni zobowiązani nie są w stanie wywiązać się z obowiązku.
W artykule wyjaśnimy, kiedy dziadkowie mogą zostać obciążeni alimentami, jakie przepisy to regulują, jakie warunki muszą być spełnione i jak wygląda postępowanie w takich sprawach.
Podstawy prawne – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Obowiązek alimentacyjny dziadków wynika z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a konkretnie z art. 128 oraz art. 132 KRO.
Zgodnie z art. 128, obowiązek dostarczania środków utrzymania (a w miarę potrzeby także wychowania) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Linia prosta obejmuje zarówno wstępnych (rodziców, dziadków), jak i zstępnych (dzieci, wnuki).
Art. 132 wprowadza jednak hierarchię – obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych, takich jak dziadkowie, powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osób bliżej spokrewnionych zdolnych do jego realizacji lub gdy uzyskanie alimentów od nich jest niemożliwe.
Dodatkowo art. 133 KRO precyzuje, że alimenty przysługują osobie znajdującej się w niedostatku, która nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać – chyba że chodzi o dziecko, wtedy wystarczą potrzeby związane z jego utrzymaniem i wychowaniem.
Kolejność obciążenia obowiązkiem alimentacyjnym
Polskie prawo ustala ścisłą kolejność zobowiązanych do alimentów:
- Rodzice – to oni jako pierwsi odpowiadają za utrzymanie dziecka (art. 133 § 1 KRO).
- Małżonek lub były małżonek – w przypadku alimentów na współmałżonka po rozwodzie.
- Dziadkowie lub rodzeństwo – wchodzą w grę, gdy rodzice (lub inni bliżsi krewni) nie mogą płacić alimentów.
- Dalsi krewni – w wyjątkowych przypadkach.
Dziadkowie stają się więc zobowiązani dopiero w drugiej kolejności, po rodzicach.
Kluczowe jest wykazanie, że rodzice nie są w stanie spełniać swojego obowiązku – np. z powodu śmierci, niewypłacalności, nieznanego miejsca pobytu czy uchylania się od płacenia.
Warunki obciążenia dziadków alimentami
Aby dziadkowie zostali zobowiązani do płacenia alimentów, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- Niedostatek osoby uprawnionej – wnuk (lub inny krewny) musi znajdować się w stanie niedostatku, czyli nie być w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb (np. wyżywienia, mieszkania, opieki zdrowotnej) własnym staraniem. W przypadku małoletnich dzieci wystarczy wykazanie ich potrzeb życiowych.
- Niesprawność rodziców – rodzice dziecka muszą być niezdolni do płacenia alimentów. Przyczyny mogą być różne:
- śmierć jednego lub obojga rodziców,
- trudna sytuacja finansowa (np. bezrobocie, choroba uniemożliwiająca pracę),
- uchylanie się od obowiązku (np. rodzic unika kontaktu lub ukrywa dochody),
- brak możliwości wyegzekwowania alimentów (np. bezskuteczna egzekucja komornicza).
- Zdolność finansowa dziadków – obowiązek alimentacyjny obciąża dziadków tylko w granicach ich możliwości zarobkowych i majątkowych (art. 135 KRO). Sąd bada ich dochody, wydatki i sytuację życiową, by ustalić, czy są w stanie płacić alimenty bez uszczerbku dla własnego utrzymania.
Kiedy najczęściej dochodzi do takich sytuacji?
W praktyce obowiązek alimentacyjny dziadków pojawia się w specyficznych okolicznościach. Oto kilka przykładów:
- Śmierć rodziców – Jeśli oboje rodzice dziecka zginą (np. w wypadku), a dziecko nie ma innych środków utrzymania (np. spadku), dziadkowie mogą zostać zobowiązani do alimentów.
- Uchylanie się rodziców od obowiązku – Gdy matka lub ojciec nie płacą zasądzonych alimentów, a egzekucja jest bezskuteczna (np. rodzic wyjechał za granicę i zerwał kontakt), opiekun dziecka może pozwać dziadków.
Procedura dochodzenia alimentów od dziadków
Postępowanie o alimenty od dziadków toczy się przed sądem rejonowym w wydziale rodzinnym i opiekuńczym, właściwym dla miejsca zamieszkania uprawnionego (np. wnuka).
Proces wygląda następująco:
- Wniosek lub pozew – Wnosi go opiekun prawny dziecka (np. drugi rodzic, dziadek opiekujący się wnukiem) lub pełnoletni krewny w niedostatku. W przypadku małoletnich wniosek jest wolny od opłat sądowych.
- Dowody – Trzeba wykazać:
- niedostatek uprawnionego (np. rachunki, zaświadczenia o dochodach),
- niezdolność rodziców do płacenia (np. zaświadczenie od komornika o bezskutecznej egzekucji, akt zgonu),
- sytuację finansową dziadków
- Rozprawa – Sąd analizuje dowody i możliwości stron, a następnie wydaje wyrok ustalający wysokość alimentów lub oddala powództwo.
Wysokość alimentów i granice obowiązku
Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych dziadków (art. 135 KRO). Przykładowo, jeśli wnuk potrzebuje 1500 zł miesięcznie na utrzymanie, a dziadkowie mają emeryturę w wysokości 3000 zł i własne wydatki na poziomie 2000 zł, sąd może zasądzić alimenty w granicach 500-1000 zł, dzieląc je ewentualnie między dziadka i babcię.
Obowiązek alimentacyjny dziadków nie jest bezwzględny – wygasa, gdy:
- dziecko osiągnie samodzielność finansową,
- rodzice odzyskają zdolność do płacenia,
- dziadkowie sami popadną w niedostatek.
Praktyczne przykłady i orzecznictwo
Rozważmy przypadek: matka samotnie wychowuje dziecko, ojciec wyjechał za granicę i nie płaci alimentów, a egzekucja jest bezskuteczna. Matka pozywa dziadków ojczystych dziecka, którzy są emerytami z dochodami 4000 zł miesięcznie. Sąd może uznać, że dziadkowie mają możliwości finansowe i zasądzić alimenty na poziomie 800 zł miesięcznie.
W orzecznictwie podkreśla się, że obowiązek alimentacyjny dziadków ma charakter subsydiarny – wchodzi w grę tylko wtedy, gdy rodzice nie mogą go realizować. Orzecznictwo akcentuje też konieczność proporcjonalnego rozłożenia ciężaru między wszystkich zdolnych krewnych.
Koszty i konsekwencje
Pozew o alimenty dla małoletniego jest zwolniony z opłat sądowych, ale pełnoletni wnuk w niedostatku musi uiścić opłatę 5% wartości sporu (np. 600 zł za rok alimentów w wysokości 1000 zł miesięcznie).
Niepłacenie zasądzonych alimentów przez dziadków może skutkować egzekucją komorniczą, a w skrajnych przypadkach – odpowiedzialnością karną z art. 209 KK (uchylanie się od alimentów, zagrożone karą do 2 lat więzienia).
Podsumowanie
Dziadkowie mogą zostać obciążeni alimentami, gdy rodzice nie są w stanie utrzymywać dziecka lub innego krewnego w niedostatku, a oni sami mają odpowiednie możliwości finansowe. Taki obowiązek wynika z art. 128 i 132 KRO i ma charakter subsydiarny. Proces wymaga udowodnienia nieskuteczności rodziców i zdolności dziadków, a wysokość alimentów jest dostosowana do realiów.
Choć sytuacje te nie są częste, pokazują, że prawo rodzinne dba o zabezpieczenie potrzeb uprawnionych, nawet kosztem dalszych krewnych